Geçtiğimiz blog yazılarında takı yapımında kullanılan maddeler ve takı ve kuyumculuk sanatı hakkında geniş bir içeriğe yer vermiştik. Bu hafta ise tarihten günümüze hangi takı çeşitleri kullanıldı, kullanılma amacı neydi bunlar üzerine duracağız.
-
Baş Takıları
Baş üzerinde saç, kulak ve burun üzerinde kullanılan takılardır.
Diadem Taç
Taç
İlk örneklerini ince altın, gümüş veya az da olsa tunç levhalardan oval veya kısa kenarı yuvarlak, ortası motifli olarak görmekteyiz. Repoussé nokta veya zik zak bezemeli olanları da vardır. Tanrılar ve insanlar için adak, sunu veya otorite göstergesi veya süs takısı anlamında kullanılmışlardır. Özel hayatta, doğumda, sevgi belirtisi olarak, şölenlerde, hastalıkta, ölümde ve cenazede kullanılırdı. Taç daha çok geç dönemlerde rütbe ve takı olarak kullanılmıştır. Pilinus’a göre başlangıçta tanrı simgesidir. Taçların ilk örnekleri zeytin, meşe ve mersin ağacı ve dal yapraklarından daha sonra da metalden yapılmıştır
Küpe
Küpe
Kulağı süsleme güdüsünün evrensel simgesi olan küpelerin ilk örnekleri kulağa takılan sade halka süslerdi ve kadına özgü bir takıdır.
Saç Takıları
Altın saç halkaları Anadolu’da Tunç Çağı’ndan beri görülmektedir. Alacahöyük mezarlarında iskeletin başının yakınında bulunmuş olan halkaların, saçları toplamak ya da saçlara süs olarak takıldıkları varsayılmaktadır. İç kalıp üzerine ince altın safihanın kaplanmasıyla yapılan türlerin, bükülmüş olarak önceden hazırlanarak saça takıldıklarını, masif türlerinin ise saçlara sarılmaları sırasında bu şekli aldıklarını söyleyebiliriz.
Hızma
Hızma
Burun kanadına takılan süslü, altın ya da gümüş, çoğu zaman halka biçiminde bir takıdır. Buruna takılan bir takı olup, altın ve gümüşten yapılan çeşitleri vardır.
-
Boyun Takıları
Kolye
Kolye
Kolye kelimesi her ne kadar boyun takılarının tümüne verilen bir isim olarak algılanmaktaysa da, gerçekte bu takı grubunun sadece bir cinsini belirlemektedir. Genellikle tek öğeli boyun takılarına, kolye; boynu saran takılara, boyunluk; çok öğeli olanına gerdanlık denilmektedir.
Pandantif
İnce bir zincirle boyna takılan değerli takıdır.
Gerdanlık
Masif veya içi boş olarak kıymetli metallerden yapılan ve boynu çember gibi saran takılardır. Tasma şeklindeki boyunlukların ilk örnekleri Ur mezarlarında bulunmuştur.
-
El , Kol ve Ayak Bileği Takıları
Yüzük
Değerli taş ve metallerle yapılmış olan ve parmağa takmak için kullanılan bir takıdır.
Bilezik
Kadınların kollarını bileklerini süslemek için taktıkları halkalardır (Kuşoğlu,2006: 39). İlk örnekleri yine taştan yapılmış olup masif altın bileziklerin yanı sıra tunç üzer altın kaplama veya yalnız gümüş ve tunç, daha sonra da camdan yapılmış bilezikler de bulunmuştur.
Halhal
Halhal
Kadınların ayak bileklerine taktıkları halkalardır. İran’da M.Ö. 2. bin sonlarıyla M.Ö. 7. yüzyıl arasına tarihlenen kabartmalardaki figürlerde halhallara rastlanılmıştır (Bingöl,1999:35).
Pazubent
Genelde metalden yapılmış, kolun üst bölümüne takılan banttır. Asur kabartmalarında tanrılar ve erkeklerin; Geç Hitit kabartmalarında ve Roma döneminde kadınların da pazubent taktıkları bilinmektedi.
-
Giysi Takıları
Aplik
Herhangi bir obje veya elbiseye tutturulan süsleme öğeleridir. Her dönemde görülmekte olup buluntuların çoğu altındı.
Broş
Göğüs üzerine iğne yardımıyla tutturulan süslerdir (Kuşoğlu,2006:90). Ziynet iğnesi (Kaplan,2003:80).
İğne
Bütün dönem boyunca iğne yapmak için kullanılan malzeme önceleri kemik sonraları tunç’tur. Kemik iğne Anadolu’da çok sayıda bulunmaktadır. Tunç, bakır, gümüş ve altın gibi metallerden yapılmış iğnelere rastlanılmıştır (Bingöl,1999:37).
Kemer
iki ile beş parmak eninde beli bir kez doladıktan sonra, toka ile son bulan bir giyim tamamlayıcısıdır. Kemerin tokası ile birlikte bir bütün olarak sanat eseri teşkil edenlerin yanı sıra, tokası öne çıkmaktadır